طلاق زیر یک سقف

به گزارش فرارو، خانواده‌هایی که در تنگناهای مالی یا بالا پایین‌های زندگی، تصمیم می‌گیرند رابطه‌شان را در چارچوب قانون بشکنند. به گفته علیرضا شریفی یزدی، روانشناس اجتماعی: «وجود مشکلات اقتصادی و رفتارهای ضداجتماعی و ضدقانونی منجر به این شده تا افراد با خیال راحت به سمت طلاق صوری بروند.» از حقوق مستمری پدران بازنشسته گرفته تا دریافت یارانه‌های خانوار و وام‌های حمایتی، قوانین به شکلی طراحی شده‌اند که زن در صورت «بی‌سرپرستی» مشمول حمایت می‌شود. از این روست که شریفی یزدی می‌گوید: «وجود برخی از قوانین نیز در این زمینه به‌عنوان نیروی محرکه عمل می‌کند و درواقع افراد را ترغیب می‌کند تا به سمت طلاق صوری بروند.»
ماندانا، پژوهشگر حوزه زنان که خود حقوق پدریش را می‌گیرد، می‌گوید: «دولت سال‌هاست ازدواج و فرزندآوری را با بسته‌های تشویقی دنبال می‌کند؛ وام ازدواج، وام فرزند سوم، زمین برای خانواده‌های پرجمعیت، یارانه‌ی ویژه‌ی مادران. اما وقتی بنیان اقتصادی خانواده‌ای ضعیف است، ازدواج می‌شود راهی برای دریافت وام، طلاق می‌شود ابزاری برای مستمری و فرزندآوری می‌شود وسیله‌ای برای امتیاز بیشتر. در چنین شرایطی، خانواده دیگر نه به معنای عشق و پیوند، بلکه به معنای «واحد اقتصادی» عمل می‌کند.»
پیر بوردیو، جامعه شناس فرانسوی، وضعیتی که پدیده طلاق صوری به وجود آورده را «میدان» می‌نامد. کسانی که سرمایه‌ی اقتصادی ندارند، با استفاده از سرمایه‌ی نمادین، مثل شناسنامه‌ی ازدواج یا طلاق، در پی دسترسی به منابع حمایتی‌اند. در واقع، ازدواج، طلاق، و حتی تولد کودک، از مناسک فرهنگی به استراتژی‌های ادامه زندگی بدل شده‌اند. دولت اما بیش از پیش تلاش دارد با سیاست گذاری افراد را ترغیب به ازدواج یا فرزند آوری کند.
یک پژوهشگر اجتماعی می‌گوید: «زن و شوهر، فرزند و والدین، همه در رقابت برای دسترسی به منابع محدود رفاهی‌اند. دولت با نیت حمایت، در عمل بازار رقابت خانوادگی ساخته است.» در شهرهای کوچک، دفترخانه‌ها حالا با اصطلاح «طلاق صلحی» یا «طلاق توافقی حمایتی» آشنا شده‌اند. وکلا می‌گویند تعداد زنانی که پس از فوت پدر، برای گرفتن مستمری، به دنبال طلاق صوری‌اند، هر سال بیشتر می‌شود. قانون صراحت دارد که زن متأهل نمی‌تواند مستمری پدر را بگیرد، اما هیچ‌جا ننوشته که اگر طلاقش صوری باشد، مجازات می‌شود البته اگر رازشان برملا شود، حقوقشان قطع خواهد شد.
در این راستا مدیرکل مستمری‌های سازمان تأمین اجتماعی با اشاره به عواقب قانونی این اقدامات، هشدار داد که: «هرگونه تقلب در اعلام وضعیت تأهل، مشمول پیگرد قانونی است و سازمان با متخلفان برخورد جدی خواهد کرد.» وی از خانواده‌ها خواست به‌جای اقدامات غیرقانونی، از راه‌های مشروع برای بهبود وضعیت معیشتی خود استفاده کنند.
پدیده‌ی طلاق صوری را نمی‌توان صرفاً به عنوان انحراف اخلاقی دید. به گفته مصطفی آب روشن، جامعه شناس: «این مفهوم ریشه در انتظاراتی دارد که مردم نسبت به نظام اجتماعی دارند.» اگرچه تنها طلاق صوری روبه روی انگشت اتهام بی قانونی قرار گرفته است، اما کارشناسان معتقدند که ازدواج صوری نیز نباید نادیده گرفته شود. ازدواج‌هایی که برای گرفتن وام ازدواج و تقسیم کردن آن بین طرفین رخ می‌دهد، ازدواج‌هایی که برای دریافت مهریه صورت می‌گیرد و یا افزایش یافتن توقعات ازدواج و انتخاب افرادی که از نظر مالی مرفه به حساب می‌آیند.