قانون جدید مهریه به نفع کیست؟!

نسیبه پیرایش

این روزها طرح پیشنهادی مجلس در رابطه با قانون جدید مهریه مبنی بر کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری برای مهریه از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه، به بحث داغی در میان مدافعان حقوق زنان تبدیل شده و آنان معتقدند که این تغییر به معنای محدود شدن حق زنان برای دریافت مهریه و بیشتر به نفع مردان است.
البته مشکل مهریه در ایران، مربوط به امسال و پارسال نیست و مانند خیلی از معضلات دیگر سال‌هاست که ملت را درگیر کرده و مجلس محترم هم در دوره های مختلف، در پی یافتن راه حل‌هایی برای آسانتر کردن ازدواج و حل کردن معضل مهریه و طلاق است اما کمتر موفق بوده است.
ماجرا از حدود ۲۵ سال پیش که سکه ملاک مهریه شد، شروع شد و رقابت های خانوادگی این گونه نمود پیدا کرد که هر چه تعداد بالاتر، شأن و کلاس و ارزش دختر والاتر! و این افزایش تعداد آن قدر ادامه پیدا کرد تا عدد ریالی مهریه بیش از کل ارزش دارایی داماد و پدر و پدر بزرگ داماد در زمان عقد شد. حالا کار به جایی رسیده است که با توجه به فاصله امروز ما از قرآن و آیات و احکام اصیل اسلامی بسیاری از افراد بالکل موضوع مهریه را زیر سوال می برند و در ازدواج های خود با افتخار آن را نادیده می‌گیرند و حذف می‌کنند.
اما چرا مهریه که یک اصل دینی و قراردادی در ازدواج است و هدف آن اثبات صدق محبت مرد نسبت به زن، تضمین تعهد و ایجاد امنیت در زندگی زناشویی است، در عمل و عرف اجتماعی، به ابزاری برای فشار، تهدید و ایجاد تنش‌های مالی و خانوادگی تبدیل شده است؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید دلیل وجود و ساز و کار مهریه را در احکام اسلام جستجو کرد؟ به باور کارشناسان، طبیعت مرد اگر کنترل نشود میل به «لذت‌بردن بدون تعهد»، «گریز از هزینه» و «فرار از مسئولیت طولانی» دارد و خداوند در احکام ازدواج این طبیعت را مهار کرده است.
ازدواجِ اصلی، ازدواج دائم بوده و بهره‌گیری جنسی بی‌تعهد ممنوع است. مرد موظف به تأمین مسکن و خوراک و پوشاک و دیگر هزینه‌هاست. بنابراین امکان ندارد مرد بدون پرداخت هزینه و بدون تعهد، از رابطه بهره‌برداری کند. مهریه نیز بخشی از همین سازوکار است.
اما حالا در عرف اجتماعی، مهریه از «ابزار اثبات صداقت مرد» تبدیل شده به «ابزار الزام مرد به ماندن در زندگی» و به نوعی ضمانت‌نامه برای دوام ازدواج. خانواده‌های دختران برای اطمینان از اینکه مرد بی‌جهت طلاق ندهد و زندگی را ترک نکند، مهریه را سنگین می‌گیرند. زیرا برای مرد و خانواده او مسائل مالی مهم است. بنابراین مهریه را راهی برای جلوگیری از فروپاشی آسان زندگی می‌دانند.
در خانواده‌های پسران نیز برداشت رایج این است که «کی داده، کی گرفته؟»؛ یعنی تصور می‌شود که یا مهریه قابل وصول نیست یا اگر مرد سخت بگیرد، زن توانایی گرفتن آن را نخواهد داشت، لذا مهریه سنگین را می‌پذیرد بدون اینکه توان پرداخت آن را داشته باشد. همین امر نیز گاه موجب رفتارهای نادرست و سوءاستفاده‌گرانه می‌شود: مرد می‌گوید «اگر اذیتت کنم، پدرت هم نمی‌تواند مهریه‌ات را بگیرد؛ چه برسد به خودت»؛ یعنی تبدیل‌شدن مهریه به ابزار تهدید و نه ابزار محبت.
در واقع مرد در برخی از موارد می‌کوشد از زیر بار مسئولیت‌ها شانه خالی کند. در حالی که خطاب الهی با عبارت «نِحلهً» و ادامه آیه، به مرد آموزش می‌دهد که متقی باشد و چارچوب‌های الهی را رعایت کند. هر مقدار که این چارچوب‌ها رعایت نشود، به همان میزان مرد در واقع اثبات می‌کند که بی‌تقواست، تعهد ندارد، اسیر هوس است و تنها به دنبال بهره‌گیری شهوانی است.
در هر حال هر چند تجربه سال های گذشته چیز دیگری را نشان می دهد اما امید است که این بار، قانون به‌ گونه‌ای تنظیم شود که هر دو طرف، متناسب با حق خود منتفع شوند. نباید قانون مهریه به نفع یک طرف سنگینی کند؛ بلکه باید عدالت، انصاف و رعایت حقوق همه ذی‌نفعان در نظر گرفته شود.