پس از موجِ هرمز

در هفته‌های گذشته، جزیره هرمز در مرکز موجی از واکنش‌های مردمی و رسانه‌ای قرار گرفت؛ خطر زیست‌محیطی که با برداشت بی‌رویه از خاک این جزیره حساس احساس شد اما آیا این موج نگرانی منجر به آگاهی و رفتار مسوولانه با مادر زمین شده است؟
دانه‌های خاک براق هرمز میان انگشتان می‌غلتد، درون شیشه‌هایی در شهرهای دیگر فرود می‌آید و گوشه‌ای خاک می‌خورد و این البته تنها زاویه‌ از روایت‌های بیان شده در خصوص خاک هرمز بود که موج رسانه‌ای و مردمی آن، پس از مدتی آرام گرفت و حالا پس از فروکش کردن موج هرمز، باید دید که چگونه می‌توان از این فرصت برای تثبیت تغییرات اثرگذار استفاده کرد تا از تکرار آن جلوگیری کرد چراکه در صورت عدم «تثبیت مسئله» و «تغییر نگرش جامعه و مسئولان» در نهایت با گذر زمان حساسیت‌ها از بین خواهد رفت و شرایط دیگربار به روال سابق بازمی‌گردد.
علی تیموری – رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور – با اشاره به برداشت غیرمجاز خاک جزیره هرمز، از استقرار یگان حفاظتی و اجرای طرح‌های آموزشی برای گردشگران خبر می‌دهد و می‌گوید: در جزیره هرمز، بعضی گردشگران گاه ناآگاهانه و گاه آگاهانه و با هدف سوءاستفاده، خاک را برداشت می‌کنند. بر همین اساس قوانین و قواعدی به اداره کل منابع طبیعی استان هرمزگان ابلاغ شده تا فعالیت‌های آموزشی و ترویجی گسترده‌ای در سطح جزیره انجام شود تا گردشگران از ممنوعیت قانونی برداشت خاک از عرصه‌های منابع طبیعی آگاه شوند.
رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور می‌افزاید: در آغاز سال نیز دستور داده شد که در ورودی جزیره و نقاط حساس، کیوسک‌های نگهبانی توسط یگان حفاظت منابع طبیعی مستقر شود تا علاوه بر نظارت بر برداشت خاک، سایر تخلفات مرتبط با منابع طبیعی نیز کنترل شود. بخش بزرگی از این مسأله نیازمند فرهنگ‌سازی است. وقتی گردشگر از قوانین مطلع نباشد، نمی‌توان از او انتظار رعایت کامل مقررات را داشت بنابراین ابتدا باید آموزش و آگاه‌سازی صورت گیرد سپس در صورت تکرار تخلف، با آن برخورد شود.
رئیس مرکز آموزش و تربیت محیط‌بان سازمان حفاظت محیط زیست نیز معتقد است بحران‌هایی مانند آنچه در هرمز رخ داد، تنها زمانی به فرصتی برای اصلاح تبدیل می‌شود که با آموزش مستمر، ضوابط روشن و مدیریت دقیق مقاصد گردشگری همراه باشد.
به گزارش ایسنا، با وجود تمرکز بر موضوعات گردشگری، از سال‌های گذشته، ابعاد دیگری از موضوع برداشت خاک از جزیره هرمز نیز مورد توجه واقع شده است که از جمله این مباحث می‌توان به صادرات خاک، اشاره کرد. اگرچه که صادرات خاک هرمز از پیش، تکذیب شده است، اما با این حال، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست وقت در سال ۹۷ گفته بود «گزارشی به من دادند که از جزیره هرمز خاک صادر می‌کنند.»
در هر شرایط، حالا کار به جایی رسیده است که نجات خاک هرمز با کلماتی مانند خاک‌خواری، تاراج، صادرات و البته قاچاق پیوند خورده است،. به طوری که اواسط فروردین ماه، فرمانده یگان حفاظت بندر شهید باهنر و شرق استان هرمزگان از کشف بیش از ۴۰ کیلوگرم خاک و سنگ جزیره هرمز توسط مأموران این یگان در بندر شهیده فاطمه نیک خبر داد. محمد مدادی در پاسخ به ایسنا درباره موارد مطرح شده درباره صادرات خاک هرمز می‌گوید که در این زمینه اطلاعاتی ندارد و به آن ورود نمی‌کند. به گفته وی مدیریت خاک دارای دستگاه متولی و دارای ضوابط و قانون است. دستگاه‌های متولی باید در این زمینه ورود و این موضوع را صحت‌سنجی کنند.
رئیس مرکز آموزش و تربیت محیط‌بان سازمان حفاظت محیط زیست تاکید می‌کند: مدیریت مقاصد گردشگری امری بسیار ضروری است؛ به‌ویژه برای مقاصدی مانند جزیره هرمز که یک جزیره با ظرفیت شکننده محسوب می‌شود.
وی معتقد است که ضوابط مشخصی باید برای انواع گردشگری وجود داشته باشد و لازم است تورهای طبیعت‌گردی، سفرهای خانوادگی یا فردی و… دارای قالب‌هایی مشخص باشد.
به اعتقاد مدادی ظرفیت ورود گردشگر به منطقه‌ای مانند هرمز باید مشخص شود؛ به این معنی که در یک روز، یک هفته یا یک سال چند نفر می‌توانند وارد منطقه شوند. مراجعه به مقاصدی مانند هرمز باید از پیش مدیریت و برنامه‌ریزی و مشخص شود که چند نفر، در چه زمانی، می‌توانند وارد شوند و از کدام مسیرها عبور کنند، چه فعالیت‌هایی گردشگری از جمله اقامت و.. برای آن‌ها مجاز است.