هر چه از دوست رسد، نکوست؟!

نسیبه پیرایش
قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه، به هم‌میهن گفت: «قطر یکی از همسایگان مهم ماست و در مسائل منطقه‌ای مثل سوریه و افغانستان هم قضایای مشترکی داریم. در حوزه گاز رقابتی میان دو کشور جریان دارد و قطری‌ها بهره‌برداری بیشتری از منابع مشترک انجام می‌دهند. از جهت دیگر، قطر بعد از اسرائیل یکی از مهم‌ترین متحدان آمریکا در خاورمیانه است. طبیعتاً با توجه به موقعیتی که دارند، شاید دنبال این هستند که پیام‌هایی را بین ایران و طرف‌های سوم جابه‌جا کنند. بالاخره آن‌ها با اسرائیلی‌ها، آمریکایی‌ها، ترک‌ها و سوری‌ها در تماس هستند. باید ببینیم که هدف دقیق از این سفر چه بوده است.»
مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه در پاسخ به این سوال که این سفر می‌تواند ارتباطی به سفر اخیر وزیر خارجه، مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور و فرستاده ویژه آمریکا به خاورمیانه به عربستان داشته باشد، اظهار داشت: «به طور طبیعی می‌تواند مرتبط باشد. در حال حاضر تحولات خاورمیانه روی میز قدرت‌ها قرار دارد و مسائل لبنان و غزه در کنار آینده این تحولات به ایران هم ارتباط پیدا می‌کند. در عراق هم دو طرف با یکدیگر درگیر هستند. این جلسه که می‌گویید، با حضور دیپلمات‌های ارشد روسیه یعنی وزیر خارجه آن کشور و مشاور سیاست خارجی پوتین برگزار شد. روابط آمریکا و روسیه هم به نوعی مربوط به ایران است. شاید دوستان سیاست خارجی ما روی این قضیه محاسبه کرده بودند که وقتی روابط آمریکا و روسیه بحرانی است، می‌توانند از این مسئله بهره‌برداری کنند. اما اگر روابط از این حالت بحرانی خارج شود، ممکن است به دهه هشتاد برگردیم که روس‌ها در شورای امنیت از قطعنامه‌های ضد ایران حمایت می‌کردند. در این شرایط، باید روابط‌مان با غرب از این حالت متشنج به وضعیت تشنج‌زدایی یا عادی تغییر پیدا کند.»
تارنمای نشریه اقتصادی فوربس با اشاره به سهم قطر از ذخایر عظیم انرژی منطقه در گزارشی مدعی شد که دولت دوحه با اتکا به این ثروت، به دنبال میانجیگری میان ایران و آمریکا و کسب تکریم و تمجید کشورهای دیگر است. در گزارش فوربس آمده که قطر تلاش کرده تا مانند کشورهایی چون سوئیس، فنلاند، نروژ، کانادا و ایرلند در حل ‌و فصل اختلافات دوجانبه کشورهای دیگر نقش مثبتی ایفا کند.
می‌توان گفت که قطر برنده مناقشه با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بود ولی هیچکدام از طرفین تمایلی به تأکید بر این موضوع نداشته و با ابتکار کویت و آمریکا بی سروصدا عادی‌سازی روابط را در پیش گرفته‌اند.
نویسنده فوربس نتیجه‌گیری کرد: امیر قطر و وزیرانش فارغ از دغدغه مالی به دنبال کشاندن ایران و آمریکا به پای میز مذاکره و کسب احترام میان اعضای شورا و تمجید جهانی هستند.
محمد محمودی هم نوشت: «یک ضرب المثل عربی می گوید الحجره من ید الحبیب تفاحه!. یعنی سنگی هم از که از طرف دوست می آید، سیب است!. معادل فارسی آن هم می شود، «هر چه از دوست رسد نیکوست».
* ادامه یادداشت
۱- حالا رابطه ۵۵ ساله ی ایران و قطر هم شده مصداق این ضرب المثل که آن قدر در ارتقای روابط سیاسی دوستانه غرق شده ایم که حتی مطالبه های ملی خود را هم از برادران قطری نمی کنیم و «سنگ» میلیاردها دلار عدم النفع خود را هم از میدان مشترک پارس جنوبی یا گنبد آسمانی را می خوریم ولی انگار سیب خورده و حرفی نمی زنیم!.
۲- بنایی ندارم به موضوع جنگ روایتها و آمارها درباره میزان برداشت دو کشور «دوست و مسلمان» از بزرگترین میدان گازی جهان ورود کنم، ولی بدون شک قطر در برداشت تجمیعی گاز از سال ۱۹۹۱ تا کنون از ایران بسیار جلوتر است و با توجه به ۱۰ سال توسعه زودتر آنها در بخش گنبد آسمانی، قطر بسیار بیش از ایران از مخزن مشترک گازی پارس جنوبی برداشت کرده است. ضمن آن که در حالی که در سمت ایران برنامه توسعه‌ای برای آینده پارس جنوبی نهایی نشده و توسعه تنها فاز توسعه ‌نیافته آن هم (فاز ۱۱) با کُندی در حال پیشروی است، در سمت قطر، سرمایه‌گذاری حدود ۲۹ میلیارد دلاری برای توسعه گنبد شمالی و تبدیل گاز تولیدی به LNG نهایی و اجرایی شده و بدون شک طی سالهای آتی یک جلوافتادگی قابل توجه در برداشت روزانه گاز قطر از این مخزن مشترک را رقم خواهد زد. از سوی دیگر افت فشار طبیعی گاز در پارس جنوبی هم به دلیل اضافه برداشت قطری ها و پیش گرفتن آنها در اجرایی کردن پروژه فشار افزایی، کاملا مشهود است و قرائن و شواهد حاکی از آن که در سال‌های پیش‌رو، هر سال در حدود اندازه تولید یک فاز، از تولیدات پارس جنوبی در سمت ایران به‌خاطر افت فشار، کاسته خواهد شد.
۳- به نظر می رسد وقت آن رسیده باشد که رئیس جمهور پزشکیان به عنوان شخصیتی «صادق و صریح» درباره ایفاد «حقوق ایرانیان» دست از تعارفات مرسوم و وعده های دور نظیر احداث تونل زیر دریا از قطر به سوی ایران بردارد و از تمیم بن حمد بن خلیفه آل‌ثانی «پادشاه جوان و نوآور» قطر بخواهد تا سازمان سرمایه‌گذاری قطر (جهاز قطر للاستثمار) یا بنیاد قطر (مؤسسه قطر للتربیه والعلوم وتنمیه المجتمع) را مأمور کند، ضمن بررسی منصفانه، بخشی از سهم احصا نشده و یا عدم النفع جمهوری اسلامی ایران را از میدان گنبد آسمانی یا پارس جنوبی، در قالبهای مختلف سرمایه گذاری هایی جبران کنند. امیدوارم رئیس جمهور پزشکیان این بار اجازه ندهند این مطالبه برادرانه ولی فراموش شده از امیر قطر، دوباره در غبار پیام های سیاسی و تعارفات دیپلماتیک گم شود.»