نامه‌ای که بالاخره دریافت شد

نسیبه پیرایش
نامه‌ی ترامپ را سرانجام قرقاش، وزیر مشاور دولت امارات، در غیاب وزیر خارجه عمان برای دولت ایران آورد. در نامه علی الظاهر پیش شرط گذاشته شده و گفته شده جمهوری اسلامی ایران باید روابط خودش را با لبنان، با عراق و با یمن به نوعی کشور‌هایی که محور مقاومت هستند با آنها تعدیل کند و آنچه که ما می‌خواهیم در مورد آن انجام بگیرد.
اینکه وصول نامه‌ای قاعدتا فوق‌العاده مهم چرا تا این حد به درازا کشید، پرسش‌برانگیز است. پرسش دیگر اینکه چرا امارات مسئول تحویل نامه به ایران شد و چرا عمان یا قطر نه؟ در پاسخ گفته می‌شود که چون محتوای نامه رگه‌هایی از عنصر تهدید را با خود داشته، آنها حاضر نشده‌اند حتی در نقش پیک نامه‌بر هم ایفای نقش کنند و از‌این‌رو انجام این مهم عملا به اماراتی‌ها واگذار شده است.
اما اینکه اماراتی‌ها گزینه مناسبی برای رساندن پیامی به این حد مهم هستند یا نه خود پرسش دیگری است که روزنامه فرامنطقه‌ای العرب درباره آن ‌نوشته: «علیرغم سردی روابط که ممکن است مشخصه روابط دوجانبه تهران و ابوظبی در گذشته باشد، اما روابط تجاری بین دو کشور همچنان قوی باقی مانده است. آنچه نقش امارات را به‌عنوان کانال ارتباطی بین واشنگتن و تهران و انتقال پیشنهادات تقویت می‌کند، نبود طرف منطقه‌ای دیگری است که برای این مأموریت صلاحیت داشته باشد، به‌ویژه، چون این کشور بر کاهش تنش‌هایی که با اظهارات و واکنش‌های متقابل افزایش می‌یابد، تمرکز دارد و همچنین بر نرم کردن مواضع در مسائل اختلافی به‌طور سیاسی تأکید دارد. مرحله‌ای که قبل از میانجیگری برای دستیابی به توافقی جدید در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران بر روی ویرانه‌های توافق ۲۰۱۵، قرار دارد. بدیهی است که عربستان سعودی به دلایل متعدد در این فهرست قرار ندارد، از جمله مشغول بودن ریاض به پایان دادن به مداخله خود در یمن، مأموریتی که هرگونه دخالت در روابط میان واشنگتن و تهران، که ممکن است به تنش در رابطه با حوثی‌ها بینجامد و روند حل‌وفصل سیاسی مورد نظر ریاض را مختل کند، برای آن قابل‌تحمل نیست.
همچنین این در حالی است که عربستان می‌خواهد خود را برای سایر امور، به‌ویژه تکمیل پروژه‌های عظیم و میزبانی رویداد‌های بزرگی مانند اکسپو ۲۰۳۰ و جام جهانی فوتبال ۲۰۳۴، آماده کند. همچنین، عربستان سعودی ممکن است توقع داشته باشد که نقشی فراتر از یک واسطه‌ی انتقال پیام‌ها ایفا کند، آن هم در زمانی که هنوز مشخص نیست آیا ترامپ به‌دنبال یک میانجی است یا صرفاً یک پیام‌رسان. این موضوعی است که قضاوت درباره‌ی آن پیش از آنکه محتوای پیامی که مقام اماراتی به مقامات ایرانی تحویل داده است، مشخص شود، زود باشد. در مورد قطر نیز، ترامپ به دنبال آن نیست که همه تخم مرغ‌های خود را در یک سبد بگذارد و دوحه را برای میانجیگری در موضوع غزه حفظ کرده است. دوحه اساساً دور از ایران نیست و بر سر میز مذاکره غزه حضور دارد.
از سوی دیگر، اما انتقال پیام ترامپ از سوی قرقاش به تهران به این معنا نیست که ابوظبی به خاطر خود میانجیگری به دنبال ایفای نقش میانجی است. باید منتظر واکنش ایرانی‌ها باشد تا تصمیم بگیرد که آیا این نقش را ادامه دهد یا از انجام آن دست بکشد. اماراتی‌ها مشتاق کاهش تنش در منطقه هستند، اما کاهش تنش در چارچوب تمهیدات و تضمین‌های گسترده‌تر و نه بر اساس بازگشت به بحران هر زمان که ایران بخواهد.»
اما ابراهیم متقی، کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل معتقد است که: «نکته اولیه این است که آمریکایی‌ها مسیر درستی را برای انتقال پیام انتخاب نکردند، ایران در ایالات متحده دفتر نمایندگی دارد که در طی ماه‌های گذشته تلاش‌های زیادی را در ارتباط با موضوعات مختلف انجام داده و آمریکا می توانست این نامه را از طریق این دفتر به ایران ارسال کند.
مسیر دوم این بود که با توجه به اینکه نماینده دیپلماتیک سوئیس به عنوان نماینده ایالات متحده در ایران محسوب می‌شود، این مسیر می‌توانست مسیر مطمئن و کارسازتر باشد، فضایی که امروز وجود دارد فضای ابهام است.
به نظر من یک هفته زمان برای ارسال یک پیام آن هم در عصر ارتباطات و آن هم در فضایی که ترامپ با گروه‌های رسانه‌ای هم مرتبط است نشان دهنده یک نوع ناکارآمدی است.
به هر ترتیب آمدن وزیر مشاور در امور خارجه امارات به ایران این انگاره را می‌تواند تقویت کند که علاوه بر اینکه نامه‌ای منتقل می‌شود این فرد می‌خواهد یک نوع پیام دیپلماتیک برای میانجیگری را داشته باشد.»