معنای خروج بازرس‌های آژانس از ایران چیست؟

تعداد بازرسانی که طی روزهای گذشته در ایران حضور داشتند به طور دقیق مشخص نیست اما آن‌ها در دوران جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، تحت حفاظت بیشتری قرار گرفته بودند. خروج آن‌ها با توجه به تعلیق همکاری ایران و آژانس صورت گرفت.
بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایران را ترک کردند. وال‌استریت ژورنال مدعی شد که به دلیل بسته بودن حریم هوایی ایران، این بازرس‌ها از مسیر زمینی ایران را ترک کردند. تعداد بازرسانی که طی روزهای گذشته در ایران حضور داشتند به طور دقیق مشخص نیست اما آن‌ها در دوران جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، تحت حفاظت بیشتری قرار گرفته بودند. خروج آن‌ها با توجه به تعلیق همکاری ایران و آژانس صورت گرفت.
به موجب قانونی که در مجلس به تصویب رسید و توسط رئیس‌جمهور نیز ابلاغ شد، کار بازرسان آژانس نیز در ایران تمام شد. تا زمانی که شورایعالی امنیت ملی به این نتیجه نرسد که امنیت اماکن و دانشمندان هسته‌ای تامین و حقوق ایران بر مبنای ماده ۴ ان‌پی‌تی (غنی‌سازی و برخورداری از برنامه صلح‌آمیز) رعایت شده، به ایران باز نخواهند گشت.
تعلیق همکاری با آژانس به معنای عدم تعهد به معاهده عدم اشاعه و پادمان هسته‌ای نیست. مرز باریکی میان این دو مفهوم وجود دارد که از یک سو جریانی داخلی تلاش می‌کند آن را از بین ببرد و از سوی دیگر طرف‌های خارجی می‌خواهند برداشت خود از آن را غالب کنند. وزارت خارجه آلمان اخیراً در واکنش به این تصمیم ایران در حساب رسمی شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر) نوشت: «تصمیم ایران برای تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پیام ویرانگری می‌فرستد: این اقدام هرگونه امکان نظارت بین‌المللی بر برنامه هسته‌ای ایران را که برای یک راه‌حل دیپلماتیک بسیار مهم است، از بین می‌برد. ایران باید این تصمیم را لغو کند.»
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران اظهارنظر دستگاه دیپلماسی آلمان را «خبر جعلی» خواند و نوشت:‌ «پاسخ به یک خبر جعلی: ایران همچنان به معاهده عدم اشاعه و توافقنامه پادمان پایبند است. مطابق با قانون جدید مصوب مجلس شورای اسلامی، که در واکنش به حملات غیرقانونی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران توسط اسرائیل و ایالات متحده آمریکا تصویب شد، همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به دلایل بدیهی ایمنی و امنیتی، صرفا از طریق شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران ساماندهی خواهد شد.»
مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز در آخرین اظهارات خود گفت: «مصوبه مجلس به این معنا نیست که ما قرار است همکاری خود با آژانس را قطع کنیم. در آن قانون بند‌هایی وجود دارد که می‌تواند فضایی را برای همکاری ما با آژانس فراهم کند. نمی‌توانم بگویم آن [ ۴۰۰ کیلو اورانیوم ۶۰ درصد غنی شده] کجا هستند؛ می‌توانم بگویم که پیش از تجاوز رژیم صهیونیستی، بازرسان به آن مواد دسترسی داشتند و آن را بازرسی می‌کردند.»
پیش از آن نیز در روز هشتم تیرماه، امیرسعید ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل در جریان گفتگویی که با شبکه سی‌بی‌اس داشت، با بیان اینکه «جمهوری اسلامی برنامه غنی‌سازی اورانیوم را متوقف نخواهد کرد» ضمن اشاره به وضعیت بازرسان آژانس در ایران گفته بود: «آن‌ها در ایران هستند و در شرایط امنی قرار دارند، اما فعالیت‌شان تعلیق شده است. آن‌ها اجازه دسترسی به سایت‌های ما را ندارند. آن‌ها وظایف خود را انجام نداده‌اند.»
پاسخ به این سوال، از مسیر تحولات سیاسی به دست می‌آید. این بازگشت بستگی به این دارد که ترکیب شورایعالی امنیت ملی به قانع شود شروط قید شده در قانون تعلیق همکاری ایران و آژانس محقق شده است. بازرسی‌ها بخشی از مسیر ارتباطی و نظارت آژانس بر برنامه هسته‌ای کشورهاست و ایران نیز به دنبال این تحولات از NPT خارج نشد. یعنی همچنان به معاهده عدم اشاعه و پادمان هسته‌ای پایبند است که بازرسی‌ها نیز بخشی از آن‌ها به شمار می‌رود.