قطعنامه شورای حکام، مکانیسم ماشه و بمب اتم؟!
در چند روز گذشته تصویب قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه برنامه هسته‌ای کشورمان موجی از واکنش‌ها را به دنبال داشته است.
قطعنامه تصویب شده در شورای حکام، خواستار ارائه اطلاعات، اسناد و پاسخ‌های مورد نیاز آژانس و فراهم کردن دسترسی بازرسان به مکان‌ها و مواد مورد نظر شده است.
به گزارش تسنیم؛ این قطعنامه، ادعا‌های سیاسی ریشه دار در اسناد جعلی رژیم صهیونیستی را تکرار کرده و از ایران می‌خواهد توضیحات معتبر درباره ذرات اورانیوم با منشاء انسانی در دو مکان اعلام نشده ارائه دهد و آژانس را از مکان فعلی مواد هسته‌ای و یا تجهیزات آلوده مطلع کند. در این قطعنامه آمده است که ارائه این اطلاعات و دسترسی‌ها و انجام راستی‌آزمایی‌های بعدی توسط آژانس، برای دبیرخانه ضروری است تا بتواند گزارش دهد که دیگر مسئله‌ای برای بررسی شورای حکام و اقدام بیشتر باقی نمانده است.
در واکنش به این بیانیه وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی ایران با انتشار بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند: «مراجع صلاحیت‌دار جمهوری اسلامی ایران در سطوح مختلف پیش‌تر اعلام کرده بودند که اتخاذ هرگونه اقدام تقابلی و سوء استفاده از شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای پیشبرد اهداف نامشروع و سیاسی، با پاسخ متقابل ایران مواجه خواهد شد. مختصات پاسخ احتمالی ایران از قبل نیز به مدیرکل آژانس اطلاع‌رسانی شده است. بر همین اساس، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران دستور انجام اقدامات موثر، از جمله راه‌اندازی مجموعه معتنابهی از سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته از انواع مختلف را صادر کرد. بدیهی است این اقدامات در راستای صیانت از منافع کشور و توسعه هرچه بیشتر صنعت هسته‌ای صلح‌آمیز، متناسب با نیازهای روز افزون ملی و در چارجوب حقوق و تعهدات ایران وفق موافقتنامه پادمان جامع انجام می‌شود. در عین حال، همکاری‌های فنی و پادمانی با آژانس، مثل گذشته و در چارچوب موافقت نامه پادمان ادامه خواهد یافت. در پایان تصریح می‌شود که جمهوری اسلامی ایران همچنان آماده تعامل سازنده با جهات ذیربط بر مبنای اصول و موازین حقوقی بین‌المللی است و سیاست اصولی صیانت از حقوق و منافع ملت بزرگ ایران و توسعه برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز و بومی با جدیت ادامه خواهد یافت.»
اما با صدور قطعنامه جدید شورای حکام علیه ایران تحلیل بسیاری از کارشناسان مبتنی است بر اینکه غربی‌ها در پی فعال کردن مکانیزم ماشه هستند. مثلا جلال خوش‌چهره معتقد است: «تصویب قطعنامه تنظیمی تروئیکای اروپایی درباره فعالیت هسته‌ای ایران در نشست شورای حکام آژانس‌بین‌المللی انرژی هسته‌ای، بی‌تردید ریل‌گذاری برای فعال‌سازی «سیستم ماشه» در نشست آتی این شورا در مارس ۲۰۲۵ میلادی (اسفند ماه آینده) و بخشی از یک استراتژی کلی در قبال تهران است. همه نشانه‌ها حاکی از اراده غرب برای «امنیتی» نشان دادن فعالیت هسته‌ای ایران در اندازه یک «تهدید» نزد جامعه جهانی است. این وضع به معنای تقلیل دیپلماسی «گفت‌وگو» برای «توافق» و تقویت رویکرد تهاجمی از سوی غرب است.
واکنش تهران در این میان تعیین‌کننده چشم‌اندازی خواهد بود که زمان آبستن آن است. سیاستمردان ایرانی از حالا می‌توانند به گسل‌هایی توجه داشته باشند که اجرای استراتژی «مهار» در سطح افقی با خود دارد. این گسل‌ها به نبود تعهد هر یک از دولت‌ها اعم از اروپائیان و دیگر دولت‌های همسو با استراتژی مهار مربوط است. دولت‌ها با نگاه به منافع خود ممکن است در این استراتژی شراکت کنند اما دیر یا زود این شراکت در جایی با مانع روبرو خواهد شد. برای مثال هم سویی اروپا و ایالات متحده در این‌باره نمی‌تواند همیشگی باشد، در حالی که اروپائیان به درستی می‌دانند بزودی با رویکردهای دولت مستقر در واشنگتن دچار اختلاف راهبردی خواهند شد.
مخالفت با سیاست‌های ماجراجویانه اسرائیل در غزه و لبنان و محکوم شدن بنیامین نتانیاهو و یوآوگالانت در دادگاه بین‌المللی لاهه به جنایتکاری جنگی، نشانه‌های بروز اختلاف از همین حالاست. با این حال تهران نمی‌تواند با دلخوش کردن به این احتمالات، همچنان سیاست «تعلل و تأخیر» را به امید بروز اختلافات آینده ادامه دهد. تهران بیش از هر زمان به عادی‌سازی روابط و تعیین راهبرد مفهوم در سیاست‌خارجی نزد جامعه جهانی نیازمند است؛ اگرچه زمان برای تهران بیش از همیشه تنگ شده است، اما بسا فرصت هنوز باقی است. غرب با تصویب قطعنامه خود در شورای حکام مشغول ریل‌گذاری در تحقق اهدافی است که فناوری هسته‌ای ایران بخشی از این اهداف است.»
اما برخی دیگر از تحلیلگران مثل کیهان معتقد به تندروی بوده و اوضاع فعلی را ناشی از اشتباه تاکتیکی دولت پزشکیان یعنی مدارا می‌بینند؛ لذا نسخه می‌پیچند که باید به جدی‌ترین شکل پاسخ داد و این پاسخ را نیز فراتر از مسائل هسته‌ای و اقدامات فنی می‌دانند. اگر چه روزنامه «وطن امروز» با استقبال از اقدامات ایران به منظور «راه‌اندازی سانتریفیوژهای جدید»…. نوشت «ایران هنوز گزینه‌هایی دارد که آنها را حتی رسانه‌ای نیز نکرده است، از جمله گزینه غنی‌سازی حداکثری ایران» اما تحلیل این روزنامه نیز بدون توجه به محدودیت های مندرج در NPT، فرمول افزایش غنی سازی تا آستانه ضروری برای ساخت بمب اتم را پیشنهاد داده است.
روزنامه اصولگرای فرهیختگان نیز در پاسخ به اینکه «ایران با قطعنامه شورای حکام چه کند؟» نوشته: «در چنین وضعیتی، هیچ دلیل و مبنایی برای ادامه وضعیت سابق وجود ندارد و ایران تعهدی به اجرای تعهدات فراپادمانی نخواهد داشت. تأکید تهران بر اینکه از این به بعد صرفاً به‌عنوان عضو عادی NPT به همکاری با آژانس خواهد پرداخت، ضمن اینکه دست کشورمان برای پیگیری حقوقی منافع ملی را باز می‌گذارد و مانع از بهانه‌جویی جدید غربی‌ها برای اعمال فشار می‌شود، اقدام متقابل و متوازنی نسبت به نقض پیمان اروپایی‌ها نیز به شمار می‌آید. اعلام رسمی و اعمال عملیاتی پایان محدودیت‌های برجامی از سوی ایران، می‌تواند با رونمایی از نسل جدید سانتریفیوژ‌ها و ارتقای سطح غنی‌سازی کشورمان به بالاتر از ۶۰ درصد ذیل NPT باشد، یعنی ایران به‌دنبال خروج از این معاهده یا قطع همکاری با آژانس نیست، اما به‌دلیل اقدامات غیرقانونی طرف مقابل، نیازی به ادامه راهبرد همکاری داوطلبانه نمی‌بیند و خواهان برخورداری کامل از امتیازات عضویت در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای-غنی‌سازی کامل – است. این راهبرد می‌تواند مسیر تعامل در آینده را با حفظ منافع ملی ایران باز بگذارد.»
نظرات و تجربیات شما
