سنگ بنای اردبیل در هزاره‌های قبل از میلاد
استان اردبیل از شمالی‌ترین نقطه در کنار رود ارس و مرز جمهوری آذربایجان تا جنوبی‌ترین نقطه در انتهای حوزه استحفاطی شهرستان خلخال و رود قزل‌اوزن از پیشینه‌ای قابل تامل برخوردار است و وجود محوطه‌ها و تپه‌های باستانی نظیر اولتان در پارس‌آباد مغان، شهر یئری مشگین‌شهر و قلعه یئری کورائیم گواهی بر این ادعاست.
کاوش‌های باستان‌شناسی برای یافتن ابعادی تازه از تاریخ کهن این استان آغاز شده است و در هر دوره ابعاد جدیدی از تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم کشف می‌شود.
در همین زمینه رئیس گروه باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل گفت: از چند روز قبل با همکاری تیم ۶ نفره بومی و غیربومی متشکل از فارغ‌التحصیلان دکتری باستان‌شناسی، کاوش‌های باستان‌شناسی در استان را از شهرستان بیله‌سوار در شمال استان آغاز کرده‌ایم.
روح‌الله محمدی با اشاره به اینکه به تناسب تصویب و تخصیص اعتبارات لازم، شهر به شهر به کاوش‌ها ادامه خواهیم داد، افزود: اعتبار اولیه طرح بررسی محوطه‌های باستانی و تدوین اطلس باستان‌شناسی استان اردبیل ۸۰ میلیارد ریال است و اگر تصویب و تخصیص اعتبارات ادامه یابد، ظرف سه تا چهار سال، محوطه‌ها و محدوده‌های باستانی شهرهای استان بررسی خواهد شد.
وی کار پایش و بررسی محوطه‌های باستانی را به صورت نقطه به نقطه و به لحاظ ضرورت دقت، بسیار وقت‌گیر توصیف کرد و ادامه داد: تلاش می‌کنیم آثار شناسایی شده، ثبت شده و حتی ثبت نشده از قلم نیفتد و همه در تدوین اطلس باستان‌شناسی استان اردبیل لحاظ شود.
به گفته او ، پایش‌های باستان‌شناسی در مناطق مختلف استان اردبیل نشان می‌دهد محوطه‌ها و اشیای باستانی، ادوار مختلف از دوره مس سنگی یعنی از هزاره چهارم قبل از میلاد مسیح تا دوره قاجار را دربر می‌گیرد و انسان‌هایی که در آن روزگاران زندگی می‌کرده‌اند به‌طور کل در اطراف رودخانه‌ها و کنار منابع آب سکونت داشته‌اند.
او اعلام کرد که علاوه بر تیم ۶ نفره باستان‌شناسی، ۲ یا سه نفر نیز مشغول طراحی، عکاسی، مستندسازی، نقشه‌برداری و گاه‌نگاری محوطه‌ها از روی سفال‌ها و ابزارهای به‌دست آمده هستند تا یافته‌ها و اطلاعات، بر روی نقشه جی آی اس پیاده شود و بانک اطلاعاتی کامل و جامعی از آثار تاریخی و وضعیت باستان‌شناسی استان اردبیل به دست آید.
رئیس گروه باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اردبیل گفت: اردبیل جزو معدود استان‌هایی است که موفق شد با پیگیری بسیار، مجوز کاوش‌ها و تدوین اطلس باستان‌شناسی را کسب کند و داشتن اطلاعات جامع و کامل از میراث فرهنگی و تاریخی، سهولت در ساماندهی و مرمت اماکن و محوطه‌های باستانی، امکان حفاظت کامل از آنها و ثبت در فهرست آثار ملی از فایده‌های تدوین اطلس باستان‌شناسی استان است.
مناطق باستانی استان اردبیل همواره نظر باستان‌شناسان را به خود جلب کرده ، به‌طوری که مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل از ثبت ۱۳ اثر باستانی در فهرست آثار ملی خبر داده است.
حسن محمدی ادیب اعلام کرده پارسال علاوه بر انجام چهار کاوش باستان‌شناسی در مناطق باستانی، پرونده ۳۴ اثر جهت ثبت در فهرست آثار ملی به وزارتخانه متبوع ارسال شد و ۱۳ پرونده بررسی و پنج اثر غیرمنقول، چهار اثر منقول و چهار اثر طبیعی ثبت شده و باقی پرونده‌ها در نوبت بررسی است.
وی گمانه‌زنی و کاوش در تپه بریس جهت تعیین حریم، کاوش گورهای کشف شده قلعه اولتان، کاوش در قلعه‌یری کورائیم و ادامه کاوش نجات‌بخشی در محوطه تاریخی قره‌حسنلو را از اقدامات احیا و مرمت میراث فرهنگی طی یک‌سال گذشته اعلام کرد.
شهر تاریخی اولتان در مسیر جاده فرعی راه ابریشم یا جاده قفقاز واقع شده و در گذشته به اصطلاح عامیانه به آن “ائل یولی” یا راه ایل می‌گفته‌اند و امتداد این مسیر از قلعه برزند گرمی و قیزقلعه‌سی بیله‌سوار به دربند داغستان منتهی می‌شده است.
طبق نظر رئیس گروه باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی اردبیل ، تابوت‌های چوبی دوره اسلامی به دست آمده از گورستان قلعه اولتان پارس‌آباد، این منطقه را نسبت به گورهای ادوار اسلامی متمایز می‌کند و این محوطه، ارزش تبدیل به پایگاه ملی میراث فرهنگی را دارد.
روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اردبیل چندی پیش از به دست آمدن مستندات علمی و تاریخی لازم برای تبدیل قلعه اولتان به پایگاه ملی باستان‌شناسی خبر داده بود.
موزه‌داری و احیای ظرفیت‌های تاریخی برای رونق گردشگری بی‌تاثیر نیست و در همین رابطه معاون امور مجلس، حقوقی و استان‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در مردادماه سال جاری در نشست شورای مدیران اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل، بر تشکیل بانک اطلاعاتی قابلیت‌های تاریخی و گردشگرپذیر استان‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری بر روی آنها تاکید کرد.
جواد واحدی نوآوری و تحول در میراث فرهنگی را نیاز اصلی استان‌ها دانست و گفت: در حوزه گردشگری و سرمایه‌گذاری باید نوآوری وجود داشته باشد و کتاب فرصت‌های سرمایه‌گذاری اردبیل، حرکتی خلاقانه است و در سایر استان‌ها نیز باید بانک اطلاعاتی جامع تهیه شود.
او معتقد است در حوزه میراث فرهنگی در کنار صیانت از آثار تاریخی، باید تفکر نو برای مدیریت این حوزه داشته باشیم و مدیریت میراث فرهنگی نباید برای مردم دردسرساز باشد بلکه اختیاراتی که وزیر میراث فرهنگی به مدیران کل تفویض کرده، به‌طور کامل در اختیار مدیران است و باید از این ظرفیت به خوبی کرد.
خوشبختانه به موازات کاوش‌ها و حفاری‌های باستان‌شناسی، در بخش مرمت و احیای میراث فرهنگی نیز به همت دولت سیزدهم کارهای چشمگیری در استان اردبیل انجام گرفته است ، به‌طوری که در هفته دولت امسال پنج طرح میراث فرهنگی در شهرستان‌های اردبیل، نیر و خلخال به بهره‌برداری رسید که به‌طور عمده مربوط به مرمت و احیا بود.
محمدی ادیب در کنار آثار تاریخی، صنایع دستی را نیز برای رونق صنعت گردشگری مهم دانست و از ارسال پرونده شهر عنبران به شورای جهانی صنایع دستی برای ثبت به عنوان شهر جهانی صنایع دستی خبر داد.
به عقیده او ، ثبت صنایع دستی منحصر به‌فرد یک منطقه به عنوان شهر جهانی، از کارهای بزرگ در حوزه میراث فرهنگی است و در صورت تحقق این امر، تاثیرات ملموسی در بالندگی صنایع دستی و حتی گردشگری خواهد داشت.
استان اردبیل با جاذبه‌های تاریخی، طبیعی، اقتصادی و مذهبی در شمال ایران واقع شده و از مقاصد اصلی گردشگران داخلی و خارجی است.
نظرات و تجربیات شما
