دلیل این همه خشونت‌ در مدارس چیست؟

نسیبه پیرایش
هنوز یک ماه بیشتر از آغاز سال تحصیلی نگذشته اما در همین مدت کوتاه شاهد انتشار ده‌ها خبر درگیری و ضرب و شتم میان معلمان و دانش‌آموزان و حتی اولیا با کادر مدرسه بودیم. خبرهایی که جامعه را به شدت نگران کرده و این سوال مهم را ایجاد کرده که دلیل این همه خشونت و سطح پایین تاب‌آوری به خصوص از جانب معلمان چیست؟
اگرچه در بسیاری از این حوادث با فرد خاطی برخورد قانونی صورت گرفته و حتی تا اخراج از مدرسه هم پیش رفته (در تازه ترین مورد محمدرضا احمدی سنگری، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس از اخراج یک معلم خاطی به خاطر رفتار تحقیرانه با دانش‌آموز افغانستانی خبر داده) اما تراکم بالا و تکرار حوادث مشابه نشان می‌دهد که حتی اخراج هم بازدارندگی لازم را ندارد.
به گفته کارشناسان یکی از دلایل این وضعیت، آگاهی نسل جدید از حقوق خود و توانایی آن‌ها در واکنش نشان دادن است. بخشی از این واکنش‌ها به شکل افشاسازی بروز می‌کند؛ دانش‌آموزانی که با ضبط ویدئوهای پنهانی از صحنه‌های تنبیه همکلاسی‌هایشان، تلاش می‌کنند برای گفته‌های خود سند ارائه دهند.
از طرفی به نظر می‌رسد معلم و مدرسه هم جایگاه سابق را در میان خانواده‌های ایرانی ندارند. (در گذشته، در بسیاری از خانواده‌ها مرسوم بود که اگر معلمی دانش‌آموز را توبیخ می‌کرد. خانواده‌ها با درک متقابل و مدارا با موضوع برخورد می‌کردند. معلمی شغل انبیا بود و نماد فرهیختگی و اخلاق اما امروز، اخبار و گزارش‌ها از تغییر این معادله حکایت دارند.) کارشناسان تأکید دارند که چرخه خشونت زمانی شدت می‌گیرد که نگاه جامعه به مدرسه تغییر کند و اعتماد عمومی نسبت به نظام آموزشی از بین برود. این تغییر نگرش می‌تواند تقابل میان جامعه و مدرسه را تشدید کرده و زمینه دل‌زدگی و بی‌اعتمادی دانش‌آموزان را فراهم کند؛ اتفاقی که تبعات آن نه‌ فقط برای آموزش، بلکه برای کلیت جامعه نگران‌کننده است.
از طرفی بیشتر معلمانی که در مدارس دولتی تدریس می‌کنند، فارغ‌التحصیل دانشگاه فرهنگیان هستند. با اینکه رفتار دانشجویان این دانشگاه در طول دوران تحصیل به‌دقت رصد می‌شود و آن‌ها همواره تحت نظر هستند اما متأسفانه به نظر می‌رسد آن‌قدر که به ظاهر، نمره و رتبه توجه می‌شود، به سلامت روانی متقاضیان اهمیت داده نمی‌شود.
معلمان غالباً مهارت کافی برای مدیریت خشم، حل تعارض و ارتباط مؤثر ندارند، بنابراین در پرورش دانش‌آموز و آموزش درست به او در می‌مانند و این چرخه تکرار می‌شود. و این یعنی آموزش‌وپرورش در اولین گام، یعنی تربیت معلم، با شکست روبه‌رو شده است. در سطح سازمانی نیز نبود سیاست‌های روشن برای مدیریت بحران‌ها و ضعف در پاسخگویی باعث شده است هر حادثه مشابه تنها با تکرار چند جمله رسمی پاسخ داده شود. اگر ریشه این اتفاقات شناسایی نشود، پتانسیل خشونت و آزار دانش‌آموزان همچنان وجود خواهد داشت.
در نهایت به نظر می‌رسد یکی از ضروریات آموزش‌وپرورش، در کنار همه ضررویات دیگر، اصلاحات ساختاری است و گر نه مدرسه، دانش‌آموز، خانواده و در یک کلام همه ارکان جامعه از این وضعیت متضرر خواهند شد.