بازی ترامپ در زمین دیپلماسی

مذاکرات بعدی با ایران و تأکیدش بر تغییر قابل توجه مواضع تهران در هفته‌های اخیر، بار دیگر بحث بازگشت احتمالی به میز گفت‌و‌گو‌ها را داغ کرد. همزمان، مصاحبه مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور کشورمان، نشانه‌هایی از آمادگی مشروط تهران برای ادامه مذاکرات را نشان می‌دهد.
ترامپ با اشاره به تغییر موضع ایران در مقایسه با دو هفته گذشته و تأکید بر تعیین زمان مذاکرات، این تحول را نشانه آمادگی نسبی تهران برای گفت‌و‌گو ارزیابی می‌کند. این ادعا از سوی طرف ایرانی تاکنون با احتیاط پاسخ داده شده و مقام‌های ایرانی همچنان بر شروط خود برای بازگشت به مذاکرات، از جمله توقف حملات و تضمین‌های امنیتی، تاکید دارند.
مسعود پزشکیان در مصاحبه اخیر خود با خبرنگار آمریکای ضمن یادآوری اینکه میز مذاکره از سوی اسرائیل بمباران شده، به آمادگی ایران برای ادامه گفت‌و‌گو‌ها البته به شرط حفظ اعتماد و عدم تکرار حملات، اشاره کرده است.
این دوگانگی میان استقبال از مذاکرات و حساسیت نسبت به تهدید‌های امنیتی، گویای وضعیت پیچیده و شکننده دیپلماسی هسته‌ای و منطقه‌ای است.
اظهارات ترامپ درباره استفاده از «بزرگ‌ترین بمب‌های غیرهسته‌ای» علیه ایران و مقایسه آن با حملات اتمی به ژاپن، بار دیگر فضای تنش و تهدید نظامی را به میان آورده است. این سخنان نشان‌دهنده اراده قوی آمریکا برای حفظ فشار نظامی و ایجاد رعب در تهران است و می‌تواند به عنوان اهرمی برای مذاکره استفاده شود.
از سوی دیگر، اشاره ترامپ به آمادگی طولانی‌مدت نیرو‌های آمریکایی برای حمله به ایران، یادآور فضای جنگ سرد و تهدید دائمی جنگ است که هرگونه پیشرفت دیپلماتیک را به چالش می‌کشد.
در داخل ایران، واکنش‌ها نسبت به مصاحبه پزشکیان و اظهارات ترامپ متفاوت است. برخی جریان‌ها بازگشت به مذاکره را با شروط سخت‌گیرانه و حفظ خطوط قرمز می‌پذیرند، اما گروهی دیگر به‌ویژه در جناح اصولگرا، هرگونه مذاکره را بدون تضمین‌های قوی خیانت‌آمیز و تله می‌دانند.
تحلیلگران سیاسی بر این باورند که تهران در شرایط فشار اقتصادی، تحریم‌ها و تنش‌های منطقه‌ای به دنبال حفظ تعادل میان مقاومت و دیپلماسی است. بازگشت به مذاکرات هسته‌ای نیازمند توافق بر سر تضمین‌های امنیتی و رفع نگرانی‌های کلیدی هر دو طرف است.
پرسش اصلی این است که آیا تغییر موضع تهران واقعی و پایدار خواهد بود یا تنها تاکتیکی برای کسب امتیاز در برابر فشار‌های روزافزون است؟
از سوی دیگر، واشنگتن نیز در معرض چالش است؛ از یک طرف تمایل به کاهش تنش و بازگشت به مذاکرات دارد و از سوی دیگر با نهاد‌ها و گروه‌های داخلی خود که خواهان سخت‌گیری بیشتر هستند، رو‌به‌رو است.
بنابراین، تحقق هرگونه توافق یا حتی از سرگیری مذاکرات، به اراده سیاسی قوی و انعطاف‌پذیری هر دو طرف و همچنین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی وابسته است.
در همین راستا رضا جلالی کارشناس مسائل آمریکا، در گفت‌و‌گو با خبرنگار با نگاهی تحلیلی به این تحولات، ضمن تأکید بر شکاف میان گفتار و کردار مقامات آمریکایی، تصریح کرد:در خصوص ادعای مقامات آمریکایی مبنی بر از سرگیری مذاکرات و ارزیابی این سفر، باید بگویم که در قواعد بازی علم سیاست و روابط بین‌الملل، معمولاً نقطه پایانی مذاکرات، جنگ است. همانطور که مشاهده کردیم، پس از پایان مهلت ۶۰ روزه اعلام‌شده، آمریکا و اسرائیل تجاوزات نظامی خود را علیه منافع ملت ایران آغاز کردند. این حملات منجر به شهادت فرماندهان ارشد نظامی و برخی مدیران و دانشمندان هسته‌ای شد.
وی ادامه داد: به نظر من، بعید است مذاکرات به نتیجه مثبت و توافقی بین دو کشور منجر شود؛ زیرا ضربه اساسی این اقدام خصمانه در جنگ ۱۲ روزه، سلب اعتماد بود. این بی‌اعتمادی باعث می‌شود ایران نتواند پاسخگوی افکار عمومی خود باشد، به ویژه در ایام دهه اول محرم که با عاشورا و تاسوعا به اوج می‌رسد. از تبلیغات تلویزیونی و رسانه‌های شنیداری و دیداری می‌توان برداشت کرد که هیچ روزنه امیدبخشی برای ادامه مذاکرات وجود ندارد.
جلالی ادامه داد: نخست‌وزیر رژیم اسرائیل نیز با هدف کسب امتیاز‌های بیشتر به منطقه بازگشته؛ امتیازاتی که در دور قبلی مذاکرات در سپتامبر سال گذشته، موجبات شهادت سه نفر از یاران شهید نصرالله را فراهم کرد. اکنون نیز شرایط ممکن است به گونه‌ای دیگر رقم بخورد.
به گفته جلالی، نظر شخصی من این است که مذاکرات میان ایران و آمریکا در وضعیتی پرابهام قرار دارد و نمی‌توان به این ریسمان پوسیده دل بست؛ چرا که هر لحظه امکان پاره شدن آن وجود دارد. تنها به همین اندازه اکتفا می‌کنم و امیدوارم پاسخگوی سوال شما بوده باشم.
وی در پاسخ به سوال بازگشایی سفارت سوئیس در تهران گفت: بازگشایی سفارت سوئیس در تهران می‌تواند زمینه‌ساز از سرگیری مذاکرات غیرمستقیم با نقش‌آفرینی دولتی واسط مانند سوئیس باشد که نمایندگی دیپلماتیک ایران و آمریکا را برعهده دارد. با این حال، همه چیز در هاله‌ای از ابهام، تردید و تشکیک فرو رفته است. ما منتظر روز‌هایی هستیم که بتوانیم بار دیگر شاهد پیشرفت‌هایی در این مسیر باشیم.