انجام توافق و کارشکنی های بعدی!؟

جو بایدن رئیس‌جمهوری آمریکا همزمان با استقبال از آزادی زندانیان آمریکایی خواستار تحریم بیشتر علیه جمهوری اسلامی ایران شد. پیشتر، جان کربی هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید در گفت‌وگو با شبکه سی‌ان‌ان، مدعی شد: «در صورت استفاده ایران از دارایی‌های آزاد شده خود برای اهداف غیربشردوستانه، آمریکا می تواند جلوی انتقال پول ها به دولت ایران را بگیرد.» وی با بیان اینکه توافق تبادل زندانیان با ایران به معنی تغییر سیاست های واشنگتن در قبال ایران نیست، از تداوم رویکرد تقابل با جمهوری اسلامی در منطقه و جهان خبر داد.
همین دو- سه روز گذشته و در آستانه اجرای توافق هم روزنامه انگلیسی زبان «تهران تایمز» متنی منتشر کرد که به تردیدها درباره دنباله‌دار بودن وضع آرام کنونی می‌افزاید. این نشریه انگلیسی زبان، متن فایل صوتی برت مک گرک مدیر خاورمیانه و شمال آفریقای شورای امنیت ملی آمریکای دولت جو بایدن را بازتاب داده است که اظهار داشته طرح واقعی دولت بایدن در قبال ایران، همان پلن بی است. مک‌گرک می‌گوید: «باتوجه به احتمال ضعیف احیای برجام، باید به سمت «پلن بی» یا گزینه جایگزین رفت که به معنی انزوای دیپلماتیک، تحریم، اقدام نظامی و خرابکارانه است.»
از طرفی کشورهای اروپایی هم در ادامه روند بد عهدی، تحریم‌های موشکی بالستیک، تسلیحاتی و اشاعه هسته‌ای علیه ایران را که قرار بود در اکتبر سال جاری براساس توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ لغو شود تمدید می‌کنند. مهم‌تر این‌که واشنگتن در هم‌پایی با تروییکای اروپایی و ۶۳ امضاء کننده بیانیه‌های نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، عقب ننشست و هر آنچه را تأیید کرد که مدعیان منتشر کردند.
در این باره فواد ایزدی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌الملل در گفتگو با خبرآنلاین گفت: «سال‌ها است که ایران اعلام کرده برای تبادل زندانی‌ها هیچ مشکلی ندارد. به این خاطر که ایران هم در آمریکا زندانی‌هایی دارد که آزادی‌ آن‌ها را مطالبه می‌کند. اگر تبادل زندانی‌ها طول کشیده است بخاطر مایل نبودن آمریکا است. در حال حاضر نیز اگر آمریکایی‌ها توافق کردند به این خاطر بود که چاره‌ای نداشتند. طرف ایرانی همواره برای مذاکره و رفع تنش‌ها آماده بوده است. آقای بایدن می‌توانست همان هفته‌ی اول ریاست‌جمهوری‌اش به برجام بازگردد همان طور که به همه‌ی معاهداتی که ترامپ از آن خارج شده بود بازگشت به غیر از برجام. دولت آقای روحانی هم قطعا ظرف دو هفته به برجام بر می‌گشت. اما به جای این کار دولت آمریکا گفت ما یک توافق طولانی‌تر و قوی‌تر می‌خواهیم. هیچ توافق طولانی‌تر و قوی‌تری هم به دست نیامد تا اینجا که عملا برجام را از دستور کار خارج کرده‌اند. روشن است که سیاست‌های آمریکا غلط است. از هر زاویه‌ای که به این موضوع نگاه کنیم متوجه می‌شویم که طرف ایرانی عاقل تر است.»
جلال خوش‌چهره هم نوشت:« بی‌تردید آنچه رخ داده، یک گام به پیش برای تعدیل روابط پرتنش تهران ـ واشنگتن است. با این حال زود هنگام خواهد بود آنچه رخ داده را بیش از یک گام عقلانی برای کنترل تنش و آرام کردن اوضاع؛ حتی به‌گونه تاکتیکی تفسیر کرد. اگرچه نمی‌توان رویکرد واقع‌گرایانه وزارت امور خارجه را با وجود همه فشارهای ناشی از نگرش‌های افراطی و بعضاً کاسبکارانه مقابل انجام این توافق، از نظر دور داشت. اما گستره اختلاف‌ها و خطر نزدیک شدن آن به نقطه جوش هنوز به اندازه‌ای هست که برای عبور از آنها به اراده‌ای هم‌سو نیاز باشد.
لازم است تهران دستور کار خود را بر بستری از واقعیت‌ها تعریف کرده و بهره‌مند از فرصت‌ها برای بازگشت به جامعه جهانی شود. این امر ممکن نیست، مگر ایده‌های قدرتمند جایگزین رویکردهایی شود که تا پیش از این ناکارآمدی خود را به اشکال مختلف نشان داده است. مهم‌ترین اقدام، به دست گرفتن ابتکار عمل به عنوان یک متغیر تأثیرگذار به جای تابع شدن در قبال حوادثی است که به آن تحمیل می‌شود. این که واشنگتن به راستی در پی کاستن از تنش‌ها و عبور از «پلن بی» به «پلن سی» یا همان «توافق گام به گام» است یا اجرای «پلن‌بی» همچنان و با پیچیدگی‌هایش در دستور کار باقی مانده، مربوط به طرف مقابل است. مهم این است که تهران چگونه می‌خواهد اوضاع پیش رو را مدیریت کند. سرخوشی به دستاوردهای محدود، ضامن دستاوردهای بعدی نخواهد بود اگر اراده و ایجاد یکدستی در رویکردها وجود نداشته باشد، وزارت امور خارجه استعداد خود را در نگرش واقع گرایانه بروز داده است. لازم است آن را در برابر کج فهمان اصول حاکم در روابط خارجی حمایت کرد.»