افزایش بهره‌وری آب در بخش کشاورزی با توسعه کشت گلخانه‌ای

با توجه به وضعیت موجود و بحرانی بودن شرایط منابع آبی کشور و بالا بودن مصرف آب در کشاورزی سنتی، اصلاح شیوه های آبیاری در این بخش و توسعه کشت محصولات نیازمند به آب کمتر بسیار مورد تاکید است.
یکی از بهترین کشت هایی که در این شرایط از سوی کارشناسان کشاورزی برای صرفه جویی در مصرف آب توصیه می شود و دولت نیز از آن حمایت می کند، کشت گلخانه ای است.
کشت گلخانه ای به دلیل تاثیر فراوان در کاهش مصرف آب و نیز افزایش بهره وری محصول و کاهش خسارت های ناشی از بارندگی و حوادث غیرمترقبه به عنوان بهترین گزینه برای کشاورزان محسوب می شود.
براساس آمارهای اعلام شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی کشت گلخانه ای نقش بسزایی در افزایش بهره وری آب دارد؛ به عنون مثال برای تولید هر کیلوگرم گوجه فرنگی و خیار در عرصه ۳۰۰-۴۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود در حالی که با انتقال کشت این محصول به فضای گلخانه می‌ توان مصرف آب را به ۲۵ تا ۳۰ لیتر کاهش داد.
افزایش تولید در سطح نیز از دیگر مزایای کشت گلخانه ای عنوان می شود که به طور مثال اگر در یک سطح مشخص ۳۰ تا ۳۵ تن محصول تولید شود با انتقال به فضای گلخانه در همان سطح در ۲ دوره کشت بیش از ۵۰۰ تن محصول تولید خواهد شد.
علاوه بر صرفه جویی در مصرف آب و تولید محصول بیشتر، سلامت محصول تولیدی گلخانه ها و اشتغالزایی نیز از دیگر مزایای توسعه کشت گلخانه ای عنوان می شود و این مزایا هر کدام به خودی خود نقش بسزایی در شکوفایی بخش کشاورزی در شرایط بحرانی امروز منابع آبی دارد.
در برنامه هفتم توسعه هم بر اصلاح الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی تاکید و مقرر شده است سالانه ۳ میلیارد مترمکعب از مصرف آب در بخش کشاورزی کاهش یابد که در مجموع ۱۵ میلیارد مترمکعب در طول اجرای برنامه خواهد بود.
در برنامه هفتم توسعه هم بر اصلاح الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی تاکید و مقرر شده است سالانه ۳ میلیارد مترمکعب از مصرف آب در بخش کشاورزی کاهش یابد که در مجموع ۱۵ میلیارد مترمکعب در طول اجرای برنامه خواهد بود.
به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی، این هدف با ۲ محور اصلی؛ نخست افزایش بهره‌وری آب در بخش کشاورزی و دوم، رسیدن به شاخص تولید ۲.۶ کیلوگرم محصول به ازای هر مترمکعب آب مصرفی تا پایان برنامه توسعه دنبال می شود.
شهرام شفیعی با اشاره به شرایط بحرانی منابع آبی در استان گفت: کاهش شدید بارندگی در سال زراعی جاری، ضرورت برنامه‌ریزی دقیق و تعامل بین‌بخشی را بیش از پیش آشکار کرده است.
رئیس سازمان جهادکشاورزی استان آذربایجان شرقی، با اشاره به سیاست‌های کلان بخش کشاورزی در برنامه هفتم توسعه، گفت: یکی از برنامه‌های اصلی استان در این دوره، توسعه تولید در محیط‌های کنترل‌شده همچون گلخانه‌هاست، به ‌طوری‌که تا پایان برنامه پنج ساله، حداقل ۳۹۲ هزار تن تولید گلخانه‌ای برای آذربایجان شرقی هدف‌گذاری شده است.
وی همچنین از افزایش ۵۰ درصدی بهره‌وری تولید در واحد سطح تا پایان برنامه به ‌عنوان یکی دیگر از شاخص‌های کلیدی برنامه هفتم یاد کرد و افزود: این هدف نیازمند تغییرات اساسی در شیوه‌های تولید، بهره‌گیری از فناوری نوین و همراهی جدی کشاورزان است.
رئیس سازمان جهادکشاورزی استان آذربایجان شرقی با تأکید بر مدیریت بهینه منابع آب گفت: در راستای کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری، برنامه اصلاح الگوی کشت به‌صورت دقیق و علمی تدوین و به تفکیک محصول و شهرستان به تمامی مدیریت‌های جهاد کشاورزی شهرستان‌ها ابلاغ شده است.
وی با بیان اینکه افزایش جمعیت و نیاز به مواد غذایی، افزایش تولید محصولات کشاورزی را طلب می کند، افزود: سرانه منابع آب تجدیدشونده در ایران و آذربایجان شرقی از سرانه جهانی پایین تر است و پدیده تغییرات اقلیمی و گرم شدن کره زمین نیز رو به گسترش است که ما را با چالش‌های اساسی تامین مواد غذایی مواجه می کند. نتیجه تغییرات اقلیمی در کشور، کاهش متوسط بارندگی سالانه و محدودیت بیشتر منابع آب قابل استفاده در بخش های مختلف اقتصادی و زیست محیطی را به دنبال داشته و رقابت کنونی مصارف آب در بخش های شرب شهری و روستایی، کشاورزی، صنعت و محیط زیست روبه افزایش خواهد بود.
مدیرکل هواشناسی آذربایجان‌شرقی اعلام کرد: میزان بارش آذربایجان شرقی در سال آبی جاری ( از اول مهر سال گذشته تا دوم فروردین امسال ) حدود ۶۲ میلیمتر ثبت شده است که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال آبی گذشته حدود ۶۱ میلیمتر ( ۴۹.۵ درصد ) کاهش نشان می دهد.
حبیب عبدلی با بیان اینکه متوسط بارش در مدت مشابه سال آبی گذشته حدود ۱۲۳ میلیمتر ثبت شده بود، اظهار کرد: میزان بارش در سال آبی جاری نسبت به بلند مدت نیز حدود ۵۹ درصد معادل ۹۰.۵ میلیمتر کاهش یافته است به طوری که در بازه زمانی مذکور و در بلند مدت ۱۵۳ میلیمتر بارش در استان ثبت شده است.
مدیر کل هواشناسی آذربایجان‌شرقی با اشاره به اینکه متوسط بارش یک سال کامل آبی استان ۳۱۱.۳ میلیمتر است، گفت: میزان بارش سال آبی جاری حاکی از تامین حدود ۲۰ درصد از متوسط بارش سال آبی استان است.
وسعت گلخانه های در حال بهره‌برداری و در حال ساخت استان آذربایجان شرقی به ۸۰۰ هکتار می رسد که بیش از ۵۰ درصد فضاهای گلخانه ای استان در منطقه ازاد ارس واقع است و در افق سال ۱۴۰۸ افزایش اراضی گلخانه‌ای این منطقه به ۲ هزار هکتار برنامه‌ریزی شده است.‌ مساحت اراضی زراعی و باغی استان بر اساس این سرشماری به ترتیب یک میلیون و ۱۹۵ هزار و ۱۱۴ و ۹۵ هزار و ۵۶۳ هکتار است که رتبه دوم کشور در اراضی زراعی و پنجم کشور در مساحت باغ و قلمستان را دارد.