اتوبان تهران-ریاض دوطرفه می شود!؟

روابط تهران-ریاض در سال های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی یک روند سینوسی داشته است. اما این روابط عمدتا به جهت اختلافات شدید ایدئولوژیکی میان دو کشور چندان حسنه دنبال نشده است. با ظهور پدیده ترامپ این کشمکش های سیاسی در منطقه خاورمیانه به شدت افزایش یافت و اصطکاک در مقاطعی به حدی بالا بود که کارشناسان سیاسی و نظامی احتمال درگیری نظامی مستقیم بین دو کشور را دور از ذهن نمی دانستند. مستقیم از آن جهت که ایران و عربستان به خصوص در نیم دهه اخیر جنگ نیابتی کم نداشته اند و عمدتا این ریاض بوده که قافیه را باخته است و در طول این سالها به کاخ سفید و مرد مو طلایی اش خوش بود.
در واقع ریاض به جز شیطنت در مراسم حج و کشتار حجاج ایرانی در هیچ آوردگاهی پیروز جدال با ایران نبوده و کینه اش از ایران شتری است. ترامپ که رفت، کوکب اقبال ریاض هم افول کرد و حضور بایدن نگرانی های جدی را برای آینده سیاسی ریاض، تل آویو ترسیم کرد. تل آویو از محل لابی صهیونیستی و نفوذی که بر سیاست های آمریکا دارد در تلاش برای حفظ امنیت خود است.
اما داستان ریاض متفاوت است. سعودی ها در بهترین حالت حکم گاو شیرده را داشته اند و نه نفوذ یهود بر تصمیمات کاخ سفید را دارد و در قدرت بازدارندگی لازم را. از سویی فشارهایی که از سوی ریاض و تل آویو به کاخ سفید در ممانعت از احیای برجام صورت گرفته تهران را هم متقاعد به کاهش سطح تنش ها با ریاض کرده است. طرفین به کاهش سطح تنش ها نیاز مبرم دارند، ریاض برای حفظ امنیت داخلی و اقتصادی اش و تهران برای کاستن از فشارهای ریاض به کاخ سفید و اجرایی شدن برجام.
در همین ارتباط خبر فایننشال تایمز هر چند از گفتگوهای رودرو و پشت پرده در بغداد خبر می داد و در وهله اول برای عموم قابل توجه و شوکه کننده بود ولی برای کسانی که به صورت دقیق فعل و انفعالات سیاسی در خاورمیانه را دنبال می کنند، چندان دور از ذهن نبود. این بار خبر از دور دوم مذاکرات در میان است و برخی رسانه ها و منابع نزدیک به تهران و ریاض دور اول گفتگوها را سازنده قلمداد کرده اند.
افکار عمومی معتقد است که خیلی از مشکلات ایران در منطقه به دلیل نحوه برخورد ایران با آمریکا و حتی عربستان است. اگر در چنین شرایطی نمی‌شود با آمریکا مذاکره کرد، در ارتباط با کشورهای منطقه؛ مثل عربستان چه باید کرد؟ این مذاکرات برای ریاض مهم است از آن رو دیگر لازم نخواهد بود برای تامین امنیتش دست به دامن کاخ سفید باشد.
برقراری روابط دوستانه بین دو کشور نهایتا امنیت منطقه را تضمین و می تواند آغازی برای ریشه کردن دخالت های کشورهای فرا منطقه ای باشد. اما چالش های جدی بر سر راه توافق وجود دارد که از جمله آن ها مسئله یمن است. ریاض به هرحال می تواند با تجدید نظرهای جدی در رابطه با جنگ یمن قدم بزرگی در این رابطه بردارد و منجر به دو طرفه شدن اتوبان تهران-ریاض شود و اقلا حتی یک توافق مقطعی و کوتاه مدت هم از ملزومات شرایط فعلی منطقه است.
ایران پیشتر با طرح صلح هرمز حسن نیت خود را نشان داده و حالا که سعودی ها سرشان به سنگ خورده فرصت خوبی برای احیای روابط است. البته قابل ذکر است که این هدف در کوتاه‌مدت یا در قالب یک نشست و دو نشست قابل احصا نیست. مشکلات بسیاری میان دو طرف وجود دارد و سنگ‌اندازی‌هایی هم از سوی بازیگرانی نظیر رژیم اشغالگر قدس صورت می‌گیرد که باید طرفین حواسشان به این موارد هم باشد.

وحید خدادادی