آیا انتقال پایتخت به مکران شدنی است؟

نسیبه پیرایش
محمدرضا عارف، معاون اول پزشکیان اخیرا گفته که «می‌خواهیم که مکران در توسعه ملی سهم جدی داشته باشد و موضوع تمدنی در میان است. انتقال جمعیت به نیمه شرقی کشور که یکی از بحث‌های جدی پنج دهه گذشته بوده است به نظر می‌رسد با توسعه مکران محقق خواهد شد. همین طور بحث انتقال پایتخت در ۳۰ سال گذشته موضوع جدی راجع به آن شده است، حالا ساماندهی مرکز سیاسی کشور مطرح است اگر به این نتیجه برسیم که به دلیل ارائه خدمات به مردم تهران و محدودیت‌هایی نظیر آب، مکران یکی از گزینه‌ها است.»
هر چند بر اساس گفته‌های سخنگوی دولت، دو شورای کارشناسی یکی برای «شناسایی مشکلات تهران» و دیگری «توسعه اقتصاد دریامحور» شکل گرفته و قرار است این دو با استناد به نظر دانشگاهیان و صاحب‌نظران حوزه‌های مختلف اقتصادی، شهری و اجتماعی، طرح انتقال پایتخت از تهران به مکران را محک بزنند، اما بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران معتقدند که این تصمیم به شدت غیرکارشناسی است و نه تنها تهران را با مجموعه‌ای از مشکلات لاینحل رها می‌کند، بلکه حتما مشکلات تازه‌ای را در نقطه جدیدی از کشور خلق می‌کند.
حسین مرادی، عضوهیأت علمی دانشکده مهندسی منابع طبیعی، در خصوص انتقال پایتخت به مناطق جدید، به‌ویژه منطقه مکران، به خبرآنلاین گفت:
«این منطقه با سه چالش اساسی روبه‌رو است نخست حساسیت سواحل مکران به فرسایش؛ سواحل این منطقه به دلیل ساختار پرتگاهی و عمودی خود و جنس رسوبی که دارند، در برابر افزایش سطح آب دریا بسیار آسیب‌پذیر هستند. همچنین فعالیت کانون‌های ریزگرد؛ مناطق شمال شرق چابهار و دشت‌های اطراف، به دلیل کاهش بارندگی و خشک شدن رودخانه‌هایی همچون سرباز و همچنین پهنه های وسیع خشک شده تالاب جازموریان به کانون‌های جدید ریزگرد فعال و رو به افزایش تبدیل شده‌اند.»
وی در ادامه با اشاره به نبود شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها، گفت: «دولت هنوز مشخص نکرده است که دقیقاً کدام بخش از مکران یا حتی کدام نقطه از کشور به ‌عنوان گزینه جدی برای انتقال پایتخت مطرح است. از هرمزگان تا شرق چابهار، مناطق مختلفی مطرح می‌شوند، اما مطالعات دقیق برای ارزیابی توان این مناطق و چالش‌های پیش روی آن‌ها انجام نشده است.»
روزنامه دنیای اقتصاد هم نوشت: «حتی در صورتی که انتقال پایتخت ایده درست و اجرایی نیز بود؛ منطقه مکران گزینه مناسبی نیست. انتخاب یک شهر مرزی به لحاظ تامین امنیت و پدافند غیرعامل درست نیست. در واقع قرار گرفتن در مرز باعث می‌شود که پایتخت سیاسی کشور، آسیب پذیر باشد. در عین حال لازم است پایتخت در منطقه‌ای واقع شود که نسبت به کل کشور مرکزیت داشته باشد و دسترسی به آن از تمام نقاط کشور میسر و ساده باشد.»
یادداشت نویس «اعتماد» هم نوشته: «در تمام موارد همواره مطرح می‌شود که با روش‌های مهندسی می‌توان و باید به دنبال حل مشکلات رفت، ولی مساله آن است که اولا چرا باید انتخابی نامناسب از اساس انجام داد – که خود نماد بی‌توجهی به علم و مهندسی است – و سپس تمام برنامه‌های مقابله با چالش‌ها با استفاده از مهندسی به هزینه‌های مهمی می‌انجامد، که چرایی دوم به تراشیده شدن این هزینه‌ها به دلیل انتخاب (به فرموده) آغازین است. بنابراین انتخاب مکان‌های پروژه‌های مهم مانند پایتخت جدید نباید نظیر پروژه‌های مهم قبلی از جمله سد گتوند، بزرگراه دریاچه ارومیه و نیروگاه بوشهر باشد که بر پایه الگویی از اولویت‌بندی اهداف کوتاه ‌مدت توسعه نسبت به ملاحظات پایداری محیط زیستی و ایمنی بلند مدت انتخاب شده و ساخته شده‌اند. بی‌توجهی‌های آغازین در مورد اثر‌های اکولوژیک و مدیریت ریسک، منجر به چالش‌های مداوم بعدی در محیط‌زیست ایران شده است اشتباه‌های قبلی را تکرار نکنیم….»